ذخیره خوارزمشاهی
محتوای کتاب :
گزارش محتوا
کتاب نخستین، درباره حد علم طب و منفعت آن و شناختن گوهر تن مردم و چه چیزى و چگونگى او و شناختن مایه‌ها و خلطها و مزاج‌ها و احوال عادت‌ها و تشریح اندام‌ها و یاد کردن قوت‌هاى اندام‌ها است.
کتاب دوم، درباره حال‌هاى تن مردم از تندرستى و بیمارى و اعراض بیمارى‌ها و اسباب آن و شناختن احوال نبض و احوال هرچه از مسام و مجارى تن بیرون آید چون عرق، نفث، بول و غایط است و این همه از جمله اعراض تن باشد.
کتاب سوم، درباره تدبیر نگاه داشتن تندرستى، تدبیر هوا و مسکن و شناختن احوال آنها، تدبیر طعام و شراب، تدبیرخواب و بیدارى، تدبیر حرکت و سکون و شناختن احوال کسوت‌ها، عطرها و اسفرم‌ها و به کار داشتن روغن‌ها و تدبیر قى کردن و داروى مسهل خوردن، تدبیر خون گرفتن، حجامت و زالو انداختن و حقنه، شیاف، تدبیر امراض نفسانى، چون شادى و اندوه و اندیشه‌هاى گوناگون و غیره و همچنین تدبیر حال‌هایى که اندر تن مردم پدید آید و تدبیر پروردن اطفال و تدبیر پیران و مسافران است.
کتاب چهارم، درباره شناخت بیمارى‌ها و پیشرفت و بحران و پیش‌بینى آینده بیمارى است.
کتاب پنجم، درباره تب‌ها و علت و نشانه‌ها و انواع و اقسام آن و روش درمان آنهاست.
کتاب ششم، درباره انواع درمان‌ها و بیمارى‌هاى هر عضوى از اعضاى بدن از فرق سر تا ناخن پاى است.
کتاب هفتم، درباره آماس‌ها و ریش‌ها و تدبیر شکافتن و داغ کردن و علاج تباه شدن اندام و تدبیر شکستگى و آزردگى و زخم‌هاست.
کتاب هشتم، درباره تدابیر پاکیزگى و آراستگى ظاهر بشره مردم است که آن را زینت گویند.
کتاب نهم، درباره زهرها و آنچه زیان‌کار باشد، اعم از خارج بدن و داخل بدن و بیان پادزهرهاست.
کتاب دهم، درباره منافع اعضاى حیوانات است.
کتاب یازدهم، درباره قرابادین است.
ذخیره خوارزمشاهى بدون شک، حاوى مطالبى از تألیفات على بن ربن طبرى، رازى، اهوازى، اخوینى، ابن سینا و دیگر پزشکانى است که تا اواسط قرن پنجم هجرى تألیف گردیده و جرجانى از آنها استفاده فراوانى برده و تمام تلاش او بر این بوده که به شیوه‌اى نگارش یابد که درخور فهم فارسى‌زبانان آن روز، اعم از خاص و عام باشد و نیازهاى طبى و بهداشتى همگان را برآورده کند. خوشبختانه با کوشش فراوان و دانش بسیار، توفیق، رفیق راه او بود و اثرى از خود به جاى گذاشت که ازنقطه نظر ادبى در نثر درى، کم‌نظیر و ازنظر طبى، در حقیقت، یک دوره کامل دائرةالمعارف طبى است که حاوى همه موضوعات در رشته‌هاى پزشکى، از کلیات طب، تشریح، فیزیولوژى، علل بیمارى و انواع درمان‌ها گرفته تا مسائل بهداشتى، از قبیل تعریف تندرستى، بیمارى، بهداشت بدن، دستور غذایى و آشامیدنى و امورى که باید شخص در فصول مختلف سال انجام دهد یا اعمال طبى، از قبیل خون گرفتن و امثال آن، بهداشت کودکان و پیران و مسافران، پروراندن کودک، علامات بیمارى‌ها و درمان آنها، اعمال جراحى و بهداشت، پوست و به کار بردن وسایل زینت، شناساندن زهرها و سم‌ها و درمان گزیدگى‌هاى حیوانى و مسمومیت‌ها بر اثر مواد و گیاهان و داروشناسى و داروسازى مى‌باشد.
نظر شما :