معرفی سلامت نوجوانان ، جوانان و مدارس
تاریخچه بهداشت مدارس و تحولات سازمانی آن در ایران
در سال ۱۲۹۳ شمسی هیئتی از پزشکان ایرانی و اروپائی مقیم تهران تشکیلاتی به نام مجلس الحفظ الصحه برای مراقبت از بهداشت عمومی به وجود آوردند . در اواخر همین سال دکتر علی اکبر خان (اعتماد السلطنه ) به سمت مفتش صلحی مدارس با حقوق ماهانه ۴۵ تومان منصوب شد . در سال ۱۳۰۴ شمسی صحیه مدارس به عنوان یک واحد مشخص به وزارت معارف معرفی شد و وابسته به آن گردید. این واحد دارای قسمت های کحالی معاینات بهداشتی دانش آموزان و آموزش بهداشت بود. در سال ۱۳۱۵ شمسی صحیه مدارس به نام بهداری آموزشگاهها تغییر اسم یافت و در سال ۱۳۱۸ بهداری آموزشگاهها ضمیمه اداره کل دانشکده پزشکی و بیمارستانها گردید و در ۱۳۲۰ دوباره به عنوان دفتر کل بهداری آموزشگاهها به تشکیلات وزارت معارف پیوست و اما این دگرگونیهای اسمی چیزی بر محتوای خدماتی اش نیفزود . چون از نیروی انسانی میان رده ای که بتواند پاسخگوی نیازهای بهداشتی دانش آموزان باشد تهی بود ، از این رو در سال ۱۳۵۰ برای پر کردن این خلاء و نیروی اجرایی ، مدارس عالی بهداشت تاسیس شد . در تهران و خراسان واصفهان و آذر بایجان شرقی و فارس ابتدا به صورت داوطلب و سپس از طریق کنکور با مقاطع تحصیلی فوق دیپلم دانشجو می پذیرفت و آموزش یافتگان که غالباً دختر بودند ، به عنوان مربی بهداشت و بعداً با تغییر نامهایی و نهایت با پیت سازمانی مراقب بهداشت در اداره ی کل بهداری آموزشگاهها که به اداره بهداشت مدارس تغییر نام یافته بود ، پذیرفت . تعداد این نیروی میان رده ای که غالباً پس از فراغت از تحصیل جذب وزارت آموزش و پرورش شده بودند در تمام مملکت به حدود هفت هزار نفر رسید . در اردیبهشت ۵۸ ، یعنی پس از چند ماهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی همه آنها همراه با سایر پرسنل پزشکی و فنی اداره کل بهداشت مدارس از وزارت آموزش و پرورش جدا و با وزارت بهداری ادغام شد و در ارتباط با یک زنجیره مناسب خدماتی کار خود را شروع کرد . در سالهای ۵۸ تا ۶۳ این حرکت تازه با برنامه ریزی های مناسب و سنجیده تری که به وسیله صاحب نظران وزارت بهداری طراحی شده بود ، می رفت که به ثبات و ثمر نزدیک تر شود و بهداشت مدارس در قالب و شکل علمی و اصولی خود مقام و منزلتی پیدا کند . اما در این زمان ، یعنی در سال ۶۳ دوباره نوای تازه ای به دگرگون کردن این نظام نوپا و اسحکام نیافته نواخته شد و کارشناسان مسائل بهداشتی میگفتند: گسترش و ارتقای بهداشتی زیر پنج سال نسبت به خدمات بهداشتی دانش آموزان از اولویت بیشتری برخوردار است و از این نیروها باید در کلینیک های مادر و کودک استفاده شود و در حاشیه آن بهداشت مدارس نیز قسمتی از این برنامه می باشد . ولی طرح و تدوین این برنامه در جریان اجرا به دلایل مختلف دچار مشکل شد . از جمله عدم تمکین پرسنل اجرایی ، یعنی مراقبین بهداشت ، لذا در استانهای مختلف به صور گوناگون کلی یا نسبی به زور یا رغبت آنرا به مرحله اجرا در آوردند ولی عوارض دلسرد کننده و زیان بارش برای عاملان اجرا یعنی مراقبین بهداشت بیشتر از نتایج مفید آن برای برخورداران از خدمات بهداشتی بود و بالاخره در پایان سال ۱۳۶۹ اکثریت مراقبین بهداشت مدارس از مراکز بهداشتی به وزارت آموزش و پرورش مراجعت نمودند و از زنجیره سازمان یافته و مربوط بهداشتی درمانی که تقریباً با حلقه هایش هماهنگ شده بود، خارج شدند .
مقدمه:
مطابق اصول ۲۹، ۴۳ و بند ۱۲ اصل ۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برنامه ریزی برای سلامت همه افراد جامعه یکی از مهمترین وظایف دولت است. از این رو توجه خاص به نیازمندیهای ویژه گروههای سنی و جنسی جامعه در هر برهه از زمان و مکان الزامی میباشد. به علاوه تاکید مقام معظم رهبری در بند ۲ سیاستهای کلی سلامت مبنی بر تحقق رویکرد سلامت همه جانبه و انسان سالم، ضرورت تغییر دیدمان سنتی درمان محور و تک بعدی نگر به مقوله سلامت را به سمت دیدمانی که در آن سلامت دارای ماهیتی چندبعدی بوده و همواره بر تحقق تؤاماً ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی آن تاکید میشود، ایجاب میکند.
سنین نوجوانی و جوانی ، دوران شکل گیری بسیاری از عادات و رفتارهای اجتماعی می باشد ، لذا مدیریت سلامت نوجوانان و جوانان و پاسخگوئی شایسته به نیازهای خاص این گروه سنی می تواند در آینده بیشترین ارزش اقتصادی و اجتماعی را برای جامعه به همراه داشته باشد ..
از سویی با توجه به جوان بودن ساختار جمعیتی کشورمان و نیز روند رو به رشد عوامل خطر محیطی تهدیدکننده سلامت این قشر مهم از جامعه، بازنگری و یکپارچه سازی اهداف، سیاستها، راهبردها و برنامه های حوزه سلامت نوجوانان و جوانان با اتخاذ رویکرد بین بخشی و کل نگر به مقوله سلامت بیش از پیش الزامی است.
هدف کلی:
هدف کلی بهداشت مدارس اعتلای سطح سلامت دانش آموزان ، کارکنان مدارس و خانواده دانش آموزان از طریق افزایش سطح آگاهیهای بهداشتی ، ایجاد نگرش مطلوب ، تغییر رفتار و تسهیل دسترسی دانش آموزان به خدمات بهداشتی ، مشارکت نیروهای دانش آموزان ، کارکنان مدارس و اولیاء دانش آموزان است.
سنین مدرسه زمان مناسبی برای تشویق دانش آموزان به عادات مفید و اصلاح عادات مضر می باشد.
سرمایه گذاری جهت تأمین حفظ و ارتقای سلامت دانش آموزان از مهمترین وزیر بنایی ترین سیاستها ست و باید به آن پرداخت.
دانش آموز به عنوان فردی آسیب پذیر که سرمایه گذاری در امر بهداشت او تأثیر بسزایی در پیشرفت کشور دارد و از طرفی بهترین و موثرترین پیام آوران بهداشت برای خانواده است نیازمند توجه خاصی است .
مدرسه از نظر آموزش بهداشت نه تنها یک واحد آموزشی است بلکه محلی است که دانش آموزان در آن رشد میکنند تکامل می یابند و به یک مشاور صدیق بهداشتی در خانواده تبدیل می شوند تا نقش ارزنده خود را در تأمین و حفظ سلامت جامعه ایفا نمایند.
دانش آموزان امروز والدین فردا هستند : توفیق آگاهی و ایجاد نگرش و رفتار سلامت نگر در آنها تضمین کننده سلامت نسل آینده کشور است که پایداری برنامه های توسعه را به دنبال دارد .