طب پیشگیری
متخصص طب پیشگیری و اجتماعی
امروزه کاهش هزینه‌های درمانی یک چالش چند وجهی برای پرداخت‌کنندگان محسوب می‌شود که نیازمند استراتژی‌های خلاقانه و البته نوآورانه همانند ارائه طیف گسترده‌ای از خدمات بهداشتی پیشگیرانه در برنامه‌های کشور هستند.
بیماری‌های غیرواگیر قلبی - عروقی و انواع سرطان از علل مرگ و میر زودرس و کاهش امید زندگی در ایران به حساب می‌آیند.
فایده‌های اصلی مراقبت پیشگیرانه شامل این موارد است:
- نداشتن علائم دردناک یک بیماری مزمن
- جلوگیری از هزینه های پزشکی در آینده
- درمان آسان‌تر بیماری‌های مزمن
- افزایش طول عمر و افزایش کیفیت عمر
ایده اصلی این است که بتوانیم بیماری‌ها را با انواع غربالگری، پیش از اینکه مشکل‌ساز شوند، جلوگیری نماییم. این امر هزینه‌های مراقبت درمانی را به شدت پایین نگه می‌دارد.
متاسفانه در فرهنگ حاکم بر بسیاری از کشورها و از جمله ایران ، افراد تا زمانی به بیماری مبتلا نشده‌اند، به فکر مراجعه به پزشک نمی‌افتند. در حقیقیت بسیاری از آنان ضرورت و مزایای مراقبت‌های پیشگیرانه را درک نکرده‌اند، این موضوع نشان می‌دهد که وظیفه پزشکان در راستای آموزش بیشتر و بیان مزایا برای تغییر این رویکرد و فرهنگ سنتی باید پر رنگ‌تر باشد.
این مورد بیشتر در مورد جوانان و میانسالان که به اندازه افراد مسن نگران وضعیت سلامتی خود نیستند صادق است.
انجام خدمات پیشگیرانه بالینی، مانند غربالگری بیماری‌ها، راهکار اصلی ارتقای سلامت در جامعه محسوب می‌شود.
این خدمات با تشخیص زودهنگام خطر ناتوانی، مرگ زودرس و هزینه‌های مراقبت‌های پزشکی را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد.
با این حال، علی‌رغم این واقعیت‌ها، در کشورمان این گونه خدمات تاکنون توسط بیمه‌های مراقبت‌های سلامتی تحت پوشش قرار نگرفته و از تجربه کشورهای موفق و پیشرو در جهت کاهش هزینه‌های روزافزون حوزه سلامت بهره‌ای گرفته نشده است.
به عبارتی انجام آزمون‌های غربالگری مناسب برای بیماری‌های مزمن، بهترین روش برای شناسایی یا پیشگیری از آنهاست. به عنوان مثال، غربالگری سرطان روده بزرگ در سن ۵۰ سالگی یکی از موثرترین اقدامات برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری است.
نکته مهم اینجاست که با وجود تاثیر بالقوه موثر در این تست غربالگری، تنها ۲۵ درصد از بزرگسالان در سراسر دنیا در سن ۵۰ تا ۶۴ سال و کمتر از ۴۰ درصد بزرگسالان در غربالگری سرطان روده بزرگ قرار دارند و دیگر خدمات پیشگیرانه بالینی برایشان انجام می شود. در واقع، افزایش تعداد افرادی که از این اقدامات سود می‌برند و به خدمات پیشگیرانه بالینی دسترسی دارند همچنان یک چالش بزرگ برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.
نکته حائز اهمیت این است که وجود سرطان سینه، روده بزرگ، بیماری‌های قلبی - عروقی و دیگر مشکلات پزشکی در بستگان نزدیک ممکن است زمان‌بندی تست‌های غربالگری را تغییر دهد و نیازمند مشورت با درمانگران می‌باشد.
عوامل خطر قابل پیشگیری مانند اجتناب از مصرف دخانیات، حفظ تغذیه و وزن مناسب و انجام ورزش منظم می‌تواند به طور قابل‌توجهی شانس افراد برای ابتلا به بیماری یا مرگ زودرس کاهش دهد.
همچنین پزشک متخصص طب پیشگیری و اجتماعی می‌تواند با معرفی استراتژی‌های مفید زندگی سالم کمک کند تا این عوامل خطر را حذف یا کاهش دهند.
البته ممکن است افراد قادر به کنترل همه این شرایط نباشند، اما انجام حتی بخشی این دستورالعمل‌های مراقبت پیشگیرانه می‌تواند احتمال بیماری وخیم را بسیار کم نموده و علائم را به شدت کاهش دهد.
نتیجه مطالعات متعدد نشان می‌دهد که آموزش جهت تغییر رفتارهای ناسالم بایستی برای کودکان زیر سنین مدرسه آغاز شده و در تمام طول زندگی ادامه یافته و خصوصاٌ در محیطهای کاری توسعه پیدا کند.
در واقع، مراقبت پیشگیرانه مهم‌ترین قدم برای مدیریت حوزه سلامت است. چرا که بسیاری از عوامل خطرساز اصلی مرگ و میر زودرس قابل پیشگیری هستند. تخصص طب پیشگیری و اجتماعی می‌تواند با تشخیص زودهنگام و انجام مداخلات لازم به کاهش عوامل خطر، عوارض بیماری و البته ارتقای سلامت جمعیت منجر شود.
سروش