آموزش سبک زندگی، راهکاری مهم برای پیشگیری از اعتیاد می باشد

گرچه در روزهای گذشته، به مناسبت هفته سلامت به موضوعات گوناگونی در این حوزه نیز پرداخته شد اما سلامتی مسئله ای مهم است که نه تنها یک هفته در سال، بلکه هر روز، هر ساعت و هر ثانیه باید مورد توجه قرار گیرد. با وجود تعداد بی شمار پیام ها و اخباری که برای آگاهی بخشی به افراد برای حفظ تندرستی منتشر می شود، به موضوع سلامت روان کمتر پرداخته شده است. در این میان، اعتیاد نیز به عنوان پدیده ای که می تواند همه ابعاد زندگی فرد و جامعه را تحت تأثیر قرار دهد، نیازمند توجه بیشتر است. در این راستا و برای بررسی تأثیر اعتیاد بر سلامت روان افراد، با دکتر سید شاهرخ آقایان، روانپزشک و معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود به گفت و گو نشستیم.

به عنوان پزشک متخصص تعریف شما از سلامت روان چیست؟

سلامت روان تنها شامل نبود اختلال روانی نیست بلکه حالتی از سلامتی است که فرد متوجه توانایی های خود می شود و می تواند با تنش های طبیعی زندگی مقابله کند، کارآمد و با ارزش باشد.

 آیا تأثیر اعتیاد به مصرف مواد مخدر بر سلامت روان افراد به اندازه تأثیر آن بر سلامت جسم است؟

تأثیر اعتیاد به ۲ بخش جسمی و روانی تقسیم می شود. قطعا اثرات آن بر روی سلامت روان شدیدتر و پایدارتر از صدمات جسمی است و تغییرات خلقی و رفتاری و تأثیر بر روند تفکر، اختلال عملکرد جدی و قابل توجهی را ایجاد می کند.

آیا اعتیاد یک نوع بیماری است و یا تنها عنوانی برای پرهیز از به کار بردن کلمه «معتاد» برای مصرف کنندگان مواد مخدر است؟

اعتیاد در روانپزشکی یک اختلال محسوب می شود و بی شک در طبقه بندی بیماری های روانپزشکی جای می گیرد. معتاد فردی است که مصرف مکرر و زیاد یک ماده مخدر را دارد که محرومیت از آن موجب علائم ناراحتی  و میل شدید به مصرف دوباره را ایجاد می کند.

چند درصد افراد مبتلا به بیماری اعصاب و روان مصرف کننده مواد مخدر هستند؟  آیا میان نوع بیماری و نوع مصرف مواد مخدر رابطه ای وجود دارد؟

میزان مصرف مواد در اختلال های روانپزشکی مختلف متفاوت است ولی مصرف همزمان مواد در بسیاری از اختلال ها وجود دارد که پیش آگهی درمانی مشکلات روانپزشکی را سخت و پیچیده می کند. متأسفانه در بسیاری از موارد با تصور کاهش علائم و برای تسکین موقت، مصرف مواد جنبه خوددرمانی نیز پیدا می کند.

روندکلی سوء مصرف مواد از تبدیل شدن مصرف تریاک و مواد سنتی به موادی مانند هروئین، حشیش و آمفتامین ها (شیشه) حکایت دارد. سن مصرف مواد نیز کاهش یافته است به گونه ای که بخش عمده ای از مصرف کنندگان را گروه های سنی جوان تشکیل می دهند. همچنین روند فزاینده آن در زنان درخور توجه است. در روش مصرف مواد نیز تغییرات قابل توجهی مشاهده می شود که مهمترین آن کاهش روش مصرف تدخینی و جایگزینی روش های خوردن و تزریق است.

 چه گروه هایی بیشتر درمعرض خطر مصرف مواد مخدر هستند؟

تمام گروه های سنی درمعرض خطر هستند به طوری که هیچ فردی مصون از ابتلا نیست و گروه های سنی جوان هم درخطر بیشتری قرار دارند. سن درمعرض خطر اعتیاد ۱۶ تا۲۵ سالگی است و میانگین سنی ابتلا را ۲۲ سالگی می دانند. بسیاری از پدر و مادرها بعد از سه تا پنج سال از اعتیاد فرزندانشان آگاه می شوند و متأسفانه برخی والدین نگرش مثبت به مصرف سیگار و قلیان دارند و مصرف آن ها را در فرزندانشان جدی نمی گیرند. خانواده های دچار آسیب و مصرف کننده مواد، فرزندان آسیب پذیری تربیت می کنند.

اطرافیان برای کمک به افراد معتاد چه نقشی دارند؟

نقش خانواده و پیوند مثبت با فرزندان، کاهش فشارهای ناشی از تحصیل، وجود محیط با نشاط در جامعه و محل تحصیل حائز اهمیت است. آموزش سبک زندگی در مدارس و آموزش فرزندپروری در خانواده ها نیاز به توجه بیشتر دارد. خانواده ها همانقدر که به ریاضی و شیمی اهمیت می دهند این موارد را هم باید مدنظر داشته باشند.

به نظر شما بهترین راهکار در مبارزه و پیشگیری از اعتیاد چیست؟

مقوله اعتیاد پیچیده است پس راهکار های مقابله با آن هم متعدد است ولی روش های ساده ای هم وجود دارد: نظارت مستمروالدین بر فرزندان، مقبول ندانستن اعتیاد، واگذاری نقش های متعدد اجتماعی به جوانان، ارزشمند دانستن دوری از مصرف مواد مخدر، فراهم کردن تسهیلات ورزشی و تفریحی سالم و دوری از مصرف مواد مخدر نزد جوانان به ویژه درخانواده ها. همچنین باید «نه» گفتن را به فرزندانمان بیاموزیم تا در برابر اصرار و خواسته های نابه جا مقاومت کنند، به سوالات جوانان پاسخ معقول و قانع کننده بدهیم، جوانان را از اثرات مضر و مخرب مصرف مواد و عواقب ویرانگر آن مطلع کنیم و درصورتی که پیشرفت خوبی درحل مشکلات نداشتیم از یک مشاور کمک بگیریم.

 و کلام آخر؟

کلام آخر اینکه میل به کمک خواستن از دیگران، نشانه قدرت و پختگی عقلانی فرد است نه نشانه ضعف او.