معرفی گروه
مقدمه
بر اساس اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر رسیدن به جایگاه علمی و اقتصادی شایسته، مسئولیت دستیابی به بخش عمده این هدف بر عهده مراکز علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی است. گروه زیست فناوری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود به عنوان عضوی از مجموعه علمی کشور در جهت دستیابی به این هدف و سایر اهداف پیش بینی شده خواهد کوشید.
تعریف رشته
رشته زیست فناوری پزشکی (Medical Biotechnology) مجموعه ای از دانشها و فنون برگرفته از علوم زیستی است که از سلول های زنده و مواد سلولی برای تحقیق و تولید مواد دارویی و محصولات مورد استفاده در تشخیص، پیشگیری و درمان بیماریها به کمک نظام سلامت می آید.
علم بیوتکنولوژی از جمله علومی است که در چند سال اخیر با پیشرفت های مداوم مواجه بوده است. رشته بیوتکنولوژی به کاربرد روشهای علمی و فنی در تولید و یا تبدیل بعضی مواد به کمک عوامل بیولوژیک (میکروارگانیسمها، یاخته‌های گیاهی و جانوری، آنزیمها و…) برای تولید کالا و خدمات در کشاورزی، صنایع غذایی، دارویی، پزشکی و سایر صنایع میپردازد. کاربرد زیست فناوری در زمینه علوم پزشکی و دارویی، موضوعات بسیار گسترده‌ای مانند ابداع روشهای کاملا جدید برای تشخیص مولکولی مکانیسم‌های بیماری‌زایی و گشایش سرفصل جدیدی به نام پزشکی مولکولی، امکان تشخیص پیش از تولد بیماریها و پس از آن، ژن‌‌درمانی و کنار گذاشتن (نسبی) برخورد معلولی با بیمار و بیماری، تولید داروها و واکسن‌های نوترکیب و جدید، ساخت کیت‌های تشخیصی، ایجاد میکروارگانیسم‌های دستکاری شده برای کاربردهای خاص، تولید پادتن‌های تک‌دودمانی (منوکلونال) و غیره را در بر می‌گیرد.
تاریخچه و سیر تکاملی رشته در جهان و ایران
تاریخچه مختصر رشته در دنیا
کاربرد این رشته بصورت تخصصی به قرن 19 برمیگردد. با توجه به پیشرفتهای مهم زیستی طی دهه نود میلادی در راستای دستیابی به حیوانات شبیه سازی شده و سلولهای بنیادی باورهای مهمی در گسترش سطح توقعات علمی، بالینی و تجاری نسبت به علم زیست فناوری پزشکی بوجود آمد. درهمین ارتباط اتمام پروژه ژنوم انسان در سال 2000 میلادی نیز از مهمترین دستاوردهای شاخص این رشته بود که با توجه به کاربردهای مهم آن میتوان نتایج آن را در حوزهای مختلف حیات بشری به عنوان نقطه عطفی در پیشینه علمی و کاربردی این رشته به حساب آورد. تحول در تشخیص و درمان بیماریهای ژنتیکی، سرطانها و همچنین ژن درمانی از دیگر دست آوردهای پژوهشی این رشته محسوب میشوند.
تعدادی از دانشگاههای معتبر دنیا که هم اکنون به امر تربیت دانشجویان این رشته می پردازند به شرح زیر می باشد:
۱- دانشگاه ایالتی نیویورک در آمریکا (Upstate Medical University)
۲- دانشگاه فناوری ویکتوریا در استرالیا (Victoria University of Technology)
۳- دانشگاه اسکوود در سوئد (University of Skovde)
۴- دانشگاه لندن شرقی در انگلستان (University of East London)
۵- دانشگاه علوم کاربردی لوبک در آلمان (Luebeck university of applied sciences)
۶- انستیتو پاول- ارلیش در آلمان (Paul-Ehrlich Institute)
۷- دانشگاه سینا در ایتالیا (University of Siena)
۸- بخش بیوتکنولوژی وزارت علوم و فناوری در هندوستان
۹- دانشگاه حیدر آباد در هندوستان
۱۰- دانشگاه سینیکا در تایوان
تاریخچه مختصر رشته در ایران
با توجه به سابقه دیرینه تمدنهای علمی در ایران و گسترش کنونی علم زیست فناوری در کشور، به همت و تلاش برخی دانشگاههای کشور رشته تحصیلی زیست فناوری با گرایش فنی مهندسی در سال 1367 تاسیس گردیده است و تا کنون دانشآموختگانی نیز در مقطع کارشناسی ارشد تربیت شده اند. همچنین رشته بیوتکنولوژی در مقطع کارشناسی و در مقطع دکتری تخصصی (Ph.D)در دانشگاههای تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حال اجرا میباشد. سال 1371 این رشته با گرایش پزشکی تحت عنوان رشته فراورده های بیولوژیک در انستیتو پاستور ایران با همکاری موسسه سرم سازی رازی و مرکز پژوهشهای علمی و صنعتی ایران راه اندازی شد و سپس اولین دوره دکتری زیست فناوری پزشکی در سال 1386 در انستیتو پاستور ایران آغاز به کار کرد و در ادامه در سال 1387، دانشگاههای علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و تبریز اقدام به پذیرش دانشجو در این مقطع تحصیلی کردند.
رسالت گروه
به دلیل تاثیر بسیار بیوتکنولوژی بر رفاه و آسایش بشر، دانشمندان بر این باورند که در آینده بیوتکنولوژی یکی از ابزار های قدرتمند برای موجودیت انسان به شمار خواهد آمد. امروزه دامنه فعالیت بیوتکنولوژی بسیار گسترده بوده و از تشخیص، پیشگیری و معالجه بیماری تا تولید مواد دارویی، منابع غذایی، محافظت از محیط زیست و حفظ انرژی بوده و زمینه های مختلف را شامل می شود. با توجه به اهمیت و جایگاه آموزش در کلیه تشکلهای علمی، گروه زیست فناوری پزشکی توجه ویژه ای را به امر آموزش معطوف نموده است.
رسالت گروه، تربیت نیروهایی متخصص و کارآمد است در زمینه زیست فنآوری پزشکی است، که با درک صحیح از تحولات علم و فناوری در حوزه های مختلف پزشکی قادر باشند با انجام پژوهشهای کاربردی و نوآورانه و ارائه خدمات متناسب با نیازهای حوزه سلامت، و خلق دانش محصول محور و کاربردی گامهای لازم را به درستی برداشته و در حد رسالت خود مسیر رشد و ترقی ایران عزیز را هموار سازند. بدیهی است این امر با بهره مندی از دانش و تجربیات اساتید برجسته و برنامه ریزی برای ارتقاء مستمر آن ها، جذب دانشجویان مستعد در سطوح ملی و فرا ملی و به کارگیری آخرین فنون و مهارتهای دانشگاهی در زمینه آموزش، پژوهش و فناوری میسر خواهد شد.
اهداف گروه
مهمترین هدف رشته زیست فناوری پزشکی تعلیم و تربیت دانشجویان دوره کارشناسی ارشد در جهت ارتقاء سطح دانش رشته زیست فناوری پزشکی با توجه به نیازهای پزشکی کشور و ایجاد نگرشی باور پذیر در بین سایر گرایش های پزشکی می باشد که با در تعامل قراردادن توانمندیهای علمی و عملی آن ها به شکلگیری رویکرد های نوین پزشکی ملکولی در کشور کمک نماید، بطوریکه همپای سایر گرایش های پزشکی مربوطه، آموخته های علمی و عملی خود را در حوزه زیست فناوری و مهندسی ژنتیک به کار گیرد و در ثمر دهی نتایج کار گروهی کوشا باشد.
اهداف کلی
- ارتقاء نظام تعلیم و تربیت و ارزشیابی اساتید و دانشجویان و تحول در فضای آموزشی
- ارتقاء کیفی فرآیند یاددهی و یادگیری با تکیه بر روشهای ملی و بین المللی
- تقویت فعالیتهای پژوهشی دانشجویان با توجه به نیاز جامعه
- ارتقاء توانمندی دانش آموختگان رشته زیست فناوری پزشکی در ابعاد علمی، مهارتی و حرفه ای
اهداف اختصاصی
- اهداف اختصاصی گروه با توجه به اهداف کلی و رسالت سازمان به ترتیب اولویت زیر می باشد:
- توسعه تربیت نیروی انسانی کارآمد در جهت ارائه خدمت به عنوان یک فرد مرجع در ارتقای سلامت
- توسعه تعداد اعضاء هیأت علمی متخصص
- توسعه نیروی انسانی کارشناس
- بهبود برنامه های آموزشی در دو بعد حضوری و غیر حضوری
- تقویت ارتباط بین رشته ای با گروه های مختلف دانشگاه
- افزایش تعامل بین استاد و دانشجو
- افزایش توانمندی اعضای هیئت علمی درباره شیوه های نوین آموزشی با شرکت در کارگاه های آموزشی
- ارتقاء مسئولیت پذیری و مطالبه گری در نیازهای آموزشی موجود با مقتضیات پیش رو
- افزایش توانمندی اعضای هیئت علمی درباره شیوه های تدریس در فضای مجازی
- توسعه روحیه خلاقیت و تشویق به تفکر خلاق در دانشجویان در حوزه تولید
- توسعه زیرساخت های لازم پژوهشی در جهت مسئولیت پذیری اجتماعی در بخش سلامت
- افزایش توانمندی پژوهشی اعضای هیات علمی و دانشجویان
- برگزاری کارگاههای آموزشی جهت ارتقای سطح معلومات دانشجویان در حوزه های مرتبط با رشته زیست فناوری پزشکی
- برگزاری ژورنال کلاب هفتگی دانشجویان ورودی های مختلف کارشناسی ارشد زیست فناوری پزشکی
- برگزاری بازدیدهای علمی از مراکز آموزشی – پژوهشی فعال در زمینه های زیست فناوری پزشکی در کشور
- مشارکت در ارتقاء و بهبود سلامت جامعه و بالا بردن موقعیت علمی دانشگاه در منطقه از طریق ایجاد بستر مناسب پژوهشی برای هماهنگی تحقیقات بالینی علوم پایه پزشکی بخصوص در جنبه های تخصصی زیست فناوری پزشکی
- تشویق کارهای تیمی و ارتباط فعال با سایر واحدهای آموزشی و پژوهشی درسطح کشور و جهان
- انجام پژوهشهای بنیادین به منظور تولید علم در حوزه های مختلف علوم دارویی، باروری و ناباروری و بیولوژی مولکولی مرتبط با بیماریها
- انجام تحقیقات کاربردی مورد نیاز جهت ارتقاء سلامت جامعه
چشم انداز
در چشم انداز ترسیم شده برای این گروه در قالب برنامه راهبردی- عملیاتی پنج ساله، توجه بسیاری به نقش این رشته بعنوان نماد توسعه فناوری و نوآوری در ایجاد راهکارهای تجاریسازی دستاوردهای پژوهشی و فناورانه در سطح دانشگاه شده و نقش گروه زیست فنآوری در نیل به اهداف دانشکده و دانشگاه برجسته گشته است. در این راستا انتظار میرود برنامه ها و الگوهای عملی و کاربردی برای ارتقا و بهبود ارتباط با صنعت و شرکتهای دانش بنیان ترسیم گردد و فرآیندهای خلق ثروت از طریق تولیدات مبتنی بر دانش و فناوری در این گروه آموزشی پاسخگوی نیازهای جامعه باشد. گروه بیوتکنولوژی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود بر آن است که در ده سال آینده و در میان سایر گروه های کشور و همچنین در بین کشورهای منطقه به لحاظ آموزش، پژوهش و کار آفرینی در ردیفهای اول قرار بگیرد و شاخص های تولید علم و تکنولوژی کاربردی تحقیقی سالیانه رشد چشمگیر داشته باشند .امید است با رشد این رشته، استفاده از علم زیست فناوری در بخشهای دارویی و زیستی، تولید ثروت و صرفه جویی در خروج ارز ازکشور، ارتقاء کیفیت برنامه آموزشی و دستیابی به استانداردهای جهانی در آموزش فناوریهای نوین در زمینه بیوتکنولوژی و حضور موثر دانشجویان در تحقیق و پژوهش، اشتغال به کار و فعالیت های بین المللی به صورت مطلوب تحقق یابد. در سالهای آینده و حتی در حال حاضر و با پایان طرح ژنوم انسان، ارائه درمانهای شخصی سازی شده ممکن می شود. هدفدار کردن آنتیبادیهای مسلح، تصویر برداری از وقایع متابولیکی داخل سلول، آنتی سنس درمانی، ژن درمانی، وقایع در حال تکوین در حوزه نانوزیست فناوری، تولید ربات های زیستی، بیوسنسورها و غیره از موارد مربوط به تحولات پیش رو خواهد بود.
هدف نهایی گروه زیست فناوری پزشکی این است که بعنوان یکی از بخشهای علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و با انجام تحقیقات پایه و بالینی پیشرو در ارتقاء سلامت جامعه ضمن ایجاد بستر مناسب انجام پژوهشهای تخصصی و نوآوری در حیطه های تعریف شده در بخش قبل، در راستای اسناد بالادستی نظیر نقشه جامع و سند چشم انداز 20 ساله کشور باشد. همچنین این گروه تلاش می کند که با ارتقای اعضای هیات علمی، توسعه بستر فیزیکی و فارغ التحصیل نمودن دانشجویان سرآمد، در جهت اخذ مجوز پذیرش دانشجو در مقطع دکتری تخصصی طی سال های پیش رو گام بردارد. علاوه بر این ایجاد بستر مناسب برای جذب دانشجویان بین المللی از دیگر چشم اندازهای گروه بیوتکنولوژی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود می باشد.
ارزشها
گروه زیست فناوری پزشکی در نظر دارد با رعایت شئونات دینی و اخلاقی، حفظ کرامت انسانی، احساس مسئولیت و پاسخگویی به ذینفعان، رعایت اصول اخلاقی در پژوهش، توجه به نیازهای اساسی جامعه در حوزه تخصصی تعریف شده و تامین انتظارات ملی پیش بینی شده در اسناد بالادستی، تاکید بر فعالیتهای گروهی و جلب مشارکت درون و برون بخشی، حاکمیت تفکر استراتژیک در تمام فعالیتها، احترام به حقوق و مالکیت مادی و معنوی پژوهشگران، رعایت عدالت در فرصت های پژوهشی بر اساس نیازسنجی و اولویت ها، تعمیق و گسترش خلاقیت و روحیه خودباوری، اعتماد به نفس، حفظ و ارتقاء هویت ملی و اسلامی، رعایت حقوق آزمودنی ها و ارتقاء مهارتها رسالت خود را به نحو احسن به انجام رساند.
شرح وظایف گروه
- تامین امکانات ، تجهیزات ، تسهیلات فیزیکی کافی ، مناسب و ایمن براساس استانداردهای کالبدی فضاهای آموزشی متناسب با رشته
- ایجاد محیط آموزشی مبتنی بر استانداردهای آموزشی
- استقرار و نهادینه نمودن استانداردهای آموزشی در برنامه های آموزشی مختلف از طریق اجرای ارزیابی درونی
- تهیه منابع آموزشی مورد نیاز گروه
- انجام ارزشیابی ۳۶۰ درجه از محتوای برنامه و دروس ارائه شده و بررسی میزان تحقق اهداف مشخص شده در هر نیمسال توسط اساتید و دانشجویان
- ارزیابی 360 درجه اساتید، فراگیران و دانش آموختگان مطابق با مجموعه رسالت و اهداف تدوین شده
- استفاده از نتایج ارزیابی 360 درجه اساتید ، فراگیران ، دانش آموختگان و ... در بازنگری اهداف و رسالت به منظور تبیین و بروزرسانی و ارتقاء گروه
- اجرای Team based learning و سایر فنون آموزشی مشارکتی در تدریس دروس تئوری و عملی
- برگزاری کارگاه های توانمندسازی آموزشی برای دانشجویان
- تسهیل شرکت اعضای هیئت علمی گروه در کارگاه های آموزشی و کنگره ها و فرصت های مطالعاتی
- برگزاری کارگاه های آموزشی با استفاده از ظرفیت دانشجویان فارغ التحصیل در سطح گروه، دانشکده، دانشگاه و کشور
- کاربردی نمودن طرح درس ها و محتوای دروس برای توانمندسازی دانشجویان در جهت پاسخ به نیازهای جامعه در بخش سلامت
- بکارگیری جدیدترین نرم افزارهای آموزشی در جلسات آموزشی مجازی جهت افزایش کیفیت آموزش
- آموزش نرم افزارها و تکنولوژی های آموزشی در جهت طراحی رسانه های آموزشی
- اجرای برنامه های استاد مشاور تحصیلی
- تشکیل جلسات منظم برای مشارکت دانشجویان در تعیین چالش ها و مشکلات آموزشی دانشجویان در شروع هر نیمسال تحصیلی و استفاده از پیشنهادات مطرح شده در بهبود فعالیتهای آموزشی گروه
- کسب نظرات اعضای هیات علمی و دانش آموختگان گروه در خصوص بروزرسانی اهداف و رسالتهای گروه با توجه به اسناد بالا دستی و شرایط عینی
- تشویق و اطلاع رسانی به دانشجویان در جهت شرکت در کارگاه های اخلاق در پژوهش و کارآفرینی
- تربیت نیروی انسانی و متخصص و متعهد در رشته ی بیوتکنولوژی پزشکی به منظور رفع نیازهای آموزشی و پژوهشی دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور
- تربیت نیروی انسانی و متخصص و متعهد در رشته ی بیوتکنولوژی پزشکی به منظور ارائه خدمات بهداشتی درمانی
- فراهم ساختن بستر مناسب جهت ایجاد و مشارکت در آزمایشگاههای ارائه خدمات تشخیص مولکولی بیماریها
- ایجاد و مشارکت در فعال سازی مرکز تحقیقاتی و تشخیصی سرطان در دانشگاه
- ایجاد و مشارکت در فراهم ساختن بستر مناسب جهت ارائه خدمات درمانی نوین مشتمل بر سلول درمانی و ژن درمانی در بیماریهای مختلف
- طراحی و اجرای طرح های تحقیقاتی مرتبط با ایجاد و گسترش بانک سلول و بافت و استفاده از سلولهای بنیادی در درمان بیماریها
- تلاش در جهت پیوند زدن گروههای مختلف آموزشی بالینی و علوم پایه در زمینه های پژوهشی و خدمات تشخیصی، درمانی
- فراهم نمودن زیر ساخت های پژوهشی مرتبط با بیوتکنولوژی پزشکی در جهت تعالی تحقیقات در دانشگاه و همچنین حرکت دانشگاه به سمت دانشگاه نسل سوم
- ارتقاء سطح دانش رشته بیوتکنولوژی پزشکی با توجه به نیاز ها ی پزشکی کشور
- طراحی و اجرای طرح های تحقیقاتی مرتبط با مطالعه بیومارکرهای مولکولی در زمینه غربالگری، تشخیص زودرس و پاسخ به درمان سرطان
- مساعد کردن زمینه اخذ بودجه از مراکز غیر دانشگاهی
- مساعد کردن زمینه برای انجام پروژه های مشترک با سایر مراکز تحقیقاتی کشور و جهان
توانمندی ها و صلاحیت های مورد انتظار از دانش آموختگان رشته بیوتکنولوژی پزشکی
- بتوانند نیازهای آموزشی و پژوهشی دانشگاههای کشور و مراکز پژوهشی را پوشش دهند.
- بتوانند در زمینه آزمایشگاههای خدمات تشخیص مولکولی بیماریها خدمات ارائه دهند.
- بتوانند طراحی و اجرای طرح های تحقیقاتی مرتبط با تشخیص و درمان بیماریها را انجام دهند.
- بتوانند در زمینه فعال سازی مراکز تحقیقاتی و تشخیصی سرطان به طور فعال مشارکت داشته باشند.
- بتوانند طراحی و اجرای طرح های تحقیقاتی مرتبط با ایجاد بانک سلول و بافت جهت پیشبرد تحقیقات سرطان را انجام دهند.
- بتوانند سطح دانش رشته بیوتکنولوژی پزشکی را با توجه به نیاز ها ی پزشکی کشور ارتقاء دهند.
وظایف حرفه ای دانش آموختگان
حوزه بهداشتی
در حوزه بهداشتی توجه به ایمن سازی جامعه در مقابل امراض گوناگون واگیر و غیر واگیر مد نظر می باشد و در این بین توانمندی های علمی و عملی رشته زیست فناوری پزشکی می تواند در طراحی و ساخت واکسن های نوین نسل سوم مانندDNA واکسن ها ، برای بیماریهای مهمی چون ایدز، سل و حتی اعتیاد مثمر ثمر باشد. از مقولات مهم دیگر در حوزه بهداشت توجه به پیشگیری از ابتلا به بیماری ها، بخصوص بیماریهای ژنتیکی (مانند تالاسمی، هموفیلی و ...) و سرطان می باشد. ضمنا پیشگیری جامعه بشری از ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت و قلبی از اولویت های مهم نظام بهداشتی کشور است. در این بین طرح و توسعه راهکارهای پیشگیرانه مدرن، همچون تشخیص قبل از تولد، نیازمند استفاده از تکنیک های مدرن و توانمند تشخیصی است که در حیطه علمی و عملی زیست فناوری پزشکی می باشد. پر واضح است که لزوم تربیت نیروی متخصص کارشناسی ارشد و دکتری (در آینده) به منظور تامین نیاز جدی کشور در این زمینه، به خوبی توجیه پذیر می باشد.
حوزه درمانی
در حوزه درمانی ، نیاز به داشتن دانش فنی تولید داروهای نوترکیب و زیستی از ضرورت های جامعه ما می باشد. چرا که امروز به دلیل نبود این تخصص راهبردی در کشور، همچنان مجبور به خروج هزینه های کلان در قالب ارز برای خرید این قبیل فراورده ها می باشیم که نمونه های آن در بیمارانMS و سایر بیماریهای خاص مشهود است. تسری موج فراگیر پیشرفت در حوزه زیست فناوری به سطح دانشگاه های کشور و دانشجویان رشته های پزشکی از جمله اهداف و رسالت های این رشته خواهد بود. این امر منتهی به فهم بهتر و بیشتر دانش آموختگان رشته های پزشکی از کاربرد های این علم در حوزه های پزشکی خواهد شد و آنان را با روند پرشتاب تحولات در پزشکی سنتی آشنا خواهد نمود.
حوزه آموزشی
تدریس نظری و عملی واحدهای آموزشی در رشته زیست فناوری پزشکی و رشته های مرتبط.
حوزه پژوهشی
طراحی و اجرای طرح های تحقیقاتی تولید کننده دانش فنی و علم در حوزه زیست فناوری پزشکی و ارتقاء سطح کمی و کیفی تولید علم زیست فناوری پزشکی در کشور و همچنین انتقال آگاهانه دانش و فناوری روز جهان با توجه به نیاز های زیست فناوری پزشکی در کشور و عملی سازی اجرای مسئولانه آن.
حوزه مدیریت
مدیریت عملی و علمی پروژه های تولیدی زیست فن آوری با رویکرد تولید فرآورده های زیستی و راهبردی در نظام جامع بهداشتی کشور. بر عهده گرفتن مسئولیت ایجاد، گسترش، مدیریت و پشتیبانی مراکز تولید فراوردههای بیولوژیک با روش های نوین زیست فناوری.